Zacznijmy od definicji. VAT to mówiąc najprościej podatek od towarów i usług, który pobierany jest na każdym kolejnym etapie obrotu tymi towarami albo usługami.
Dokładne przepisy dotyczące tego podatku znajdują się w specjalnej ustawie. Warto wiedzieć, że w Polsce obowiązują cztery stawki, według których naliczany jest ten podatek. Najpopularniejsza i najczęściej spotykana to oczywiście 23 procent. Pozostałe sytuacje – kiedy VAT może być niższy – są dokładnie uregulowane. Chodzi o stawki 8, 5 i 0 procent. Stosuje się je w konkretnych sytuacjach, a dokładnie w przypadku konkretnych usług albo towarów. Opisane są one we wspomnianej ustawie (także w załącznikach).
Kiedy VAT jest obowiązkowy
Powszechnie wydaje się, że rejestrując działalność gospodarczą mamy obowiązek rozliczania VAT. Są jednak konkretne sytuacje, kiedy VAT nie jest obowiązkowy, co więcej są sytuacje, kiedy VAT jest zabroniony ustawowo . Ogólnie mówiąc istnieją dwa rodzaje sytuacji, kiedy VAT może być dla przedsiębiorcy obligatoryjny. Chodzi o tzw. zwolnienie podmiotowe albo przedmiotowe.
Zwolnienie podmiotowe dotyczy pieniędzy, a dokładnie kwoty rocznej sprzedaży. Jeśli nie przekroczy ona limitu 200 tysięcy złotych przedsiębiorca może skorzystać ze zwolnienia z VAT.
Z kolei zwolnienie przedmiotowe dotyczy konkretnego typu towarów i usług, które zgodnie z ustawą są zwolnione z VAT. Takich przedsiębiorców, którzy skorzystali ze zwolnienia z VAT nazywamy biernymi podatnikami VAT. Z kolei pozostali to czynni podatnicy VAT. Jeśli mamy wątpliwości, do której grupy należy nasz kontrahent zawsze możemy to sprawdzić w specjalnym rejestrze. Umożliwiają to także programy księgowe, które posiadają taką opcję i możliwość weryfikacji takich danych. Najczęściej chodzi o programy w technologii online, które mają bezpośredni dostęp do baz danych.
Oczywiście jeśli ktoś zakłada działalność i ma możliwość, ale nie obowiązek zostania czynnym podatnikiem VAT, czyli kiedy VAT jest obligatoryjny, najlepiej przed podjęciem decyzji skontaktować się z księgową. Warto wyliczyć dokładnie jakie mogą być pozytywne, a jakie negatywne strony, kiedy VAT stanie się naszym obowiązkowym podatkiem.
Kiedy VAT jest korzystny
Zacznijmy od złych informacji, czyli od wad. Kiedy VAT stanie się podatkiem obowiązkowym w naszej firmie musimy pamiętać o kilku formalnościach. I od razu dodajmy, że mowa nie tylko o terminowym płaceniu VAT. Chodzi za to m.in. o deklaracje VAT, które musimy składać, ewidencję VAT, którą musimy prowadzić, a w końcu przygotowywanie i wysyłanie JPK, czyli Jednolitego Pliku Kontrolnego. Dodatkowo musimy pamiętać o właściwym wyliczaniu VAT i starannym prowadzeniu dokumentacji. Żeby to wszystko robić właściwie powinniśmy przeczytać i zrozumieć odpowiednie ustawy, a do tego na bieżąco powinniśmy śledzić ewentualne w nich zmiany… Wydaje się to niemożliwe dla przedsiębiorcy, którego przecież głównym zadaniem jest prowadzenie firmy. a tu okazuje się, że dochodzi do sytuacji kiedy VAT staje się naszym głównym zajęciem… Na szczęście wszystkie te obowiązki mogą przejąć księgowe albo biura rachunkowe. Są oczywiście przedsiębiorcy, którzy na własną rękę prowadzą wszystkie wyliczenia, ale jednoznacznie rekomendujemy powierzenie ich specjalistom. Dzięki temu będziemy mieć pewność, że wszystkie wyliczenia są poprawne, a dokumentacja starannie prowadzona i kompletna.
W takim razie czas na zalety, czyli sprawdźmy, kiedy VAT jest dla nas korzystny. Zacznijmy od rzeczy podstawowej i najbardziej oczywistej, czyli o odliczenie od podatku. Jako czynni podatnicy VAT możemy pomniejszać kwotę podatku o koszty zakupów związanych z prowadzoną działalnością – jest to oczywiście maksymalne uproszczenie, trzeba bowiem znać mechanizm tego odliczenia i wysokość kwot jakie nam przysługują. To z kolei kolejny argument za powierzeniem tych obowiązków księgowej.
Jednak bycie czynnym podatnikiem VAT jest także ważne w relacjach biznesowych. Powszechność tego podatku jest tak duża, że dziś już nikt nie pyta: „czy jesteś VAT-owcem”, jak to było, kiedy VAT wchodził do gospodarczej codzienności. Z założenia każdy kontrahent jest traktowany jak czynny podatnik VAT i kupując od niego towar mam świadomość możliwości odliczenia VAT – a więc właściwie interesuje mnie cena netto, czyli niższa. Pozbawianie się takiej możliwości stawia nas w bardzo trudnej sytuacji w codziennej walce z konkurencją, ewentualnie przy startowaniu w przetargach.
Jak wystawiać faktury VAT
Bycie czynnym podatnikiem VAT nakłada na nas jeszcze jeden obowiązek – wystawiania poprawnych faktur VAT. Brzmi banalnie – ktoś może powiedzieć, co to za filozofia, przecież to dziecinnie proste – ale warto poświęcić chwilę, żeby sprawdzić, jak powinna wyglądać faktura VAT. Jest to bowiem dokument, który jest podstawą do odliczenia podatku. Jeśli będzie błędnie wystawiony urząd skarbowy może zakwestionować poprawność odliczenia i nakazać zwrot pieniędzy, a nawet nałożyć karę. Oczywiście możemy skorzystać z programu komputerowego, którzy pomoże nam wystawić fakturę, ale należy pamiętać, aby było to sprawdzone narzędzie dostosowane do aktualnych wymogów prawnych. Dlatego jeszcze raz przypominamy – warto powierzyć rozliczenia biuru rachunkowemu. Tym bardziej, że zdarza się, iż nawet doświadczeni przedsiębiorcy mają problem z fakturą VAT i muszą skonsultować się ze swoją księgową. Zasada jest jedna – kiedy VAT sprawia nam jakikolwiek kłopot lepiej się skonsultować niż podejmować decyzję na podstawie przeczucia.